Salezjanie w Różanymstoku

24 listopada 1918 roku tuz po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, dekretem ks.bpa Jerzego Matulewicza została reaktywowana parafia w Różanymstoku, a ówczesny proboszcz Ks. Witold Sarosiek wystąpił z inicjatywa przekazania tamtejszego kościoła wraz z obiektami towarzyszącymi prężnie rozwijającemu się w kraju Zgromadzeniu Salezjańskiemu.

Trzej pierwsi salezjanie - ks. Walenty Kozak, ks. Franciszek Zbaniuszek oraz brat zakonny Józef Tronczyk przybyli do Różanegostoku 10 listopada 1919 roku. Salezjanie rozpoczęli swoja działalność od przywrócenia kościołowi parafialnemu należytego wyglądu (remont wież, uzupełnienie sprzętu kościelnego). Ważniejszą jednak sprawa od remontu murów była odbudowa polskości i katolicyzmu na tych ziemiach. Wiadomo bowiem, że na terenach zaboru rosyjskiego nie było żadnych szkól polskich a wszelkie nauczanie w języku polskim było zakazane i karane. Dane liczbowe mówią że w tym czasie 60% ludzi zamieszkałych na terenie parafii różanostockiej było analfabetami. Dostrzegając ten problem Salezjanie już 28 grudnia 1919 roku ogłaszają nabór do klasy wstępnej, przygotowującej do gimnazjum. Nauka rozpoczęła się w pierwszych dniach stycznia 1920 roku . Niestety, w kilka miesięcy po uruchomieniu nauczania zaczęły się rozmaite trudności. W marcu 1920 roku wybucha epidemia ospy a później jeszcze hiszpanki i tyfusu oraz przemarsz armii czerwonej przez tereny różanostockie (planowali zdobycie Warszawy, a później marsz na zachód w celu podbicia dla idei komunizmu całej Europy). Po ustaniu wszelkich zamieszek w odpowiedzi na propozycje władz powiatowych popartych przez ministerstwo Salezjanie tworzą szkołę rolniczą a właściwie ogrodniczą. Sejmik powiatowy podjął się subwencjonowania tej szkoły. Jednak brak środków finansowych ze strony powiatu przyczynił się do jej likwidacji w 1926 roku. Równolegle z profilem rolniczym w roku 1921 Salezjanie zakładają Szkołę Rzemiosł o następujących działach: stolarski, krawiecki, szewski, ślusarski. Szkoła ta posiadała prawa szkoły publicznej, tzn. mogla nadawać dyplomy czeladnicze.

W roku 1930 i ten profil szkoły przestaje istnieć wskutek reformy szkolnej. Po zlikwidowaniu szkoły zawodowej silniej zaczęła się rozwijać szkoła ogólnokształcąca, która po 1932 roku otrzymała formę gimnazjum humanistycznego nowego typu i liceum.

W 1936 roku Salezjanie przyczynili się do utworzenia Uniwersytetu Ludowego z ośrodkami w Różanymstoku, Nierośnie i Dąbrowie Białostockiej. Placówka różanostocka staje się prężnym ośrodkiem wychowawczym. Organizowano: akademie, zjazdy, przedstawienia, koncerty, popisy gimnastyczne i sportowe, konkursy katechetyczne, zakładano stowarzyszenia religijne. W roku 1938 roku ponad 1600 parafian należało do 11 stowarzyszeń i organizacji katolickich. W roku 1939 w Różanostockim ośrodku wychowawczym kształciło się ponad 433 uczniów.

W dwudziestoleciu międzywojennym Salezjańska szkoła w Różanymstoku nie miała oficjalnej nazwy. Nazywano ja:
- Gimnazjum Salezjańskie
- Kolegium Salezjańskie

Na drukach urzędowych i prospektach widniały nazwy:

•   Klasyczne Gimnazjum Piusa XI

•   Kolegium Salezjańskie im. Piusa XI

•   Prywatne Gimnazjum Męskie Salezjańskie

•   Prywatne liceum Męskie Towarzystwa Salezjańskiego

W czasie II wojny światowej została zawieszona działalność wychowawcza. Przy likwidacji gimnazjum władze sowieckie poleciły spalić jako "burżuazyjne" bibliotekę szkolną i domową - około 10 tys. książek i archiwum szkolne i zakładowe.

Internat wysadzono w powietrze. Ocalał tylko budynek gimnazjum, kaplica, cele podominikańskie, drapieżnik, drewniana willa oraz gmach szkolny. Kościół nosił ślady 24 pocisków armatnich, wyleciały wszystkie szyby. Straty wojenne wyliczono na sumę 1960000 przedwojennych złotych.

Należy również wspomnieć bohaterską postać brata zakonnego - salezjanina koadiutora Konstantego Gila. W 1944 roku wycofujący się Niemcy założyli w murach kościoła ładunki wybuchowe. Jego odwaga i poświecenie (nawet za cenę utraty życia) sprawiły, ze udało się mu odciąć przewody elektryczne prowadzące od Niemców do materiałów wybuchowych i tak dla nas potomnych uratować Kościół.

W ostatnich dniach lipca 1944 roku Ks Kuczkowicz za namową podziemnych władz Armii Krajowej zdecydował się na uruchomieniu koedukacyjnego gimnazjum salezjańskiego dla okolicznej młodzieży. Szkoła rozpoczęła swą działalność już od 3 września 1944 roku. Część budynków szkolnych w Różanymstoku była zajęta i przeznaczona przez wojsko na szpital i koszary, dlatego Salezjanie przenieśli nauczanie do Szkoły Podstawowej w Nierośnie. Początkowo były to dwie klasy.

Księża profesorowie codziennie dochodzili na lekcje 4 km. Od września 1945 już przeniesiono nauczanie do Różanegostoku. Czynne były trzy klasy gimnazjalne, druga klasa licealna oraz dwie klasy semestralne dla przerośniętej młodzieży. W sumie ok. 120 uczniów. Liczba uczniów z roku na rok systematycznie wzrastała. Dane statystyczne podają że w roku szkolnym 1952/53 liczba uczniów wynosiła 430. W roku 1946 Salezjanie otworzyli Dom Dziecka.

Okres powojenny nie sprzyja działalności oświatowej. Rozpoczyna się " okres utrwalania władzy ludowej". W roku szkolnym 1948/49 Salezjańskie Gimnazjum zostało pozbawione praw państwowych. Wobec groźby likwidacji szkoły przełożeni prowincji erygowali w sierpniu 1949 roku Międzydiecezjalne (Białystok, Łomża, Drohiczyn) - Niższe Seminarium Duchowne w miejsce dotychczasowego gimnazjum i liceum. Szkoła tego typu istniała do 30 czerwca 1954 roku kiedy to ostatecznie została zamknięta. Dyrektorowi Szkoły Ks. Szczęsnemu przedstawiono pisemną decyzję Ministerstwa Rolnictwa oraz decyzję wykonawczą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku podpisaną przez przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Mieczysława Moczara zarządzającą likwidację zakładu wychowawczego i domów zakonnych.

Salezjanów wywieziono do Lądu nad Warta. Jako jedyny salezjanin pozostał Ks. Edward Bando. Dzień 6 lipca 1954 roku zamknął 45 -letnia kartę działalności oświatowej Salezjanów w Różanymstoku.

W roku 1956 Salezjanie w większym składzie powrócili do pracy parafialnej i katechetycznej, sprawując równocześnie opiekę aż do dziś nad Sanktuarium Matki Bożej Różanostockiej.

W 2003 roku został otworzony Salezjański Ośrodek Wychowawczy im. św. Jana Bosko w Różanymstoku.